Łódzkie niebo - wrzesień 2013


    Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii
    Oddział w Łodzi
    ul. Pomorska 16
    91-416 Łódź
    www.ptma-lodz.astronomia.pl

Spojrzenie w niebo wrześniowe


"Gdy wrzesień z pogodą zaczyna, zwykle przez miesiąc pogoda trzyma"

    To przysłowie budzi w nas nadzieję, iż po zmiennej aurze tegorocznego lata, czekać nas będzie okres pięknej, stabilnej i prawdziwie jesiennej pogody. Natomiast wrzesień, poza wydarzeniami historycznymi, kojarzy się dla większości osób z powrotem dzieci i młodzieży do szkół, ich ponownym wejściem w codzienny rytm obowiązków i dostosowaniem się do nowych niełatwych kanonów nauczania. Na niebie zaś, to już okres równowagi między długością dnia i nocy. Te ostatnie są już coraz dłuższe i często bezchmurne, co sprzyja obserwacjom astronomicznym. Jak zobaczymy poniżej, wiele ciekawych zjawisk będziemy mogli zaobserwować na wrześniowym niebie. Postarajmy się w tym celu koniecznie wykorzystać, z dala od miejskich świateł, jakiś wolny wieczór lub wczesny ranek, aby chociaż przez chwilę spojrzeć w rozgwieżdżone niebo.
   Korzystaliśmy, na ile to było tylko możliwe, z uroków tegorocznego upalnego lata, a tymczasem - ani nie spostrzegliśmy sie kiedy - Słońce w swej wędrówce po Ekliptyce systematycznie podążało ku równikowi niebieskiemu, przez  co jego deklinacja - czyli wysokość nad równikiem - malała, a w związku z tym, dni stawały się nieubłaganie coraz to krótsze. Już przed północą 22 września o godz. 22.44, Słońce znajdzie się na równiku niebieskim - w punkcie Wagi -  przejdzie z półkuli północnej nieba na południową i rozpocznie się astronomiczna Jesień.
   Niezależnie od tego faktu, w Łodzi w dniu 1 września, Słońce wschodzi o godz. 5.54 a zachodzi o godz. 19.29, natomiast 30 września, wschodzi o godz. 6.41 a zachodzi o 18.22, zatem w ciągu tego miesiąca ubędzie nam dnia w Łodzi aż o ponad 110 minut! Skutkiem istnienia zjawiska refrakcji w atmosferze ziemskiej - obiekty na niebie widzimy wyżej niż są one w rzeczywistości - faktyczne zrównanie długości dnia z nocą będzie dopiero 25 września.
   Nasza gwiazda przebudziła się na dobre i w wakacje nie próżnowała, bowiem weszła w okres zwiększonej aktywności magnetycznej. Należy oczekiwać, że przewidywane a spóźnione o dwa lata maksimum aktywności Słońca, przypadnie dopiero wiosną 2014 roku. W tym miesiącu, podobnie jak to było w sierpniu, możemy się spodziewać większej ilości plam, pochodni, protuberancji, rozbłysków i wyrzutów plazmy ze Słońca w przestrzeń międzyplanetarną, szczególnie w pierwszej i ostatniej dekadzie września.
   Ciemne, bezksiężycowe noce, dogodne do obserwacji astronomicznych, wystąpią w pierwszej dekadzie września, bowiem Księżyc rozpocznie ten miesiąc  podążając do nowiu, który przypadnie w dniu 5.IX. o godz. 13.36. Pierwsza kwadra wystąpi 12.IX. o godz. 19.08, pełnia 19.IX. o godz. 13.13 i ostatnia kwadra 27.IX.  o godz. 05.55. W perygeum (najbliżej Ziemi) będzie Księżyc 15.IX. o godz. 19, a w apogeum (najdalej od nas) znajdzie się Srebrny Glob 27.IX. o godz. 20.
   Jeśli chodzi o planety, to Merkurego możemy obserwować nisko nad horyzontem wieczornego nieba, ale dopiero w ostatniej dekadzie miesiąca. Wieczorem 24.IX., Merkury zbliży się na niebie, na odległość 0.8 stopnia do Spiki, najjaśniejszej gwiazdy w Pannie, co powinno nam ułatwić dostrzeżenie tej planety. Natomiast Wenus, jako Gwiazda Wieczorna króluje nisko na zachodnim niebie, a pod wieczór dnia 8.IX. o godz. 19.40, zbliży się do niej Księżyc na odległość pół stopnia. Warto zaobserwować tę piękną konfigurację. Marsa można obserwować na porannym niebie, który początkowo znajduje się w gwiazdozbiorze Raka, a pod koniec miesiąca przemieści się do Lwa. Warunki do jego obserwacji poprawiają się nieco z upływem dni wrześniowych, bowiem wschodził on będzie coraz wcześniej przed świtem. Jowisz gości w gwiazdozbiorze Bliźniąt, dominując swym blaskiem  na niebie w drugiej połowie nocy. Możemy obserwować układ chmur na planecie, szczególnie czerwoną plamę - cyklon na jego południowej półkuli - oraz jego cztery satelity galileuszowe. Ponadto w nocy 1.IX. nastąpi złączenie Jowisza z Księżycem będącym w ostatniej kwadrze, na odległość czterech stopni, a podobna konfiguracja tych "aktorów" wystąpi nocą 28.IX.  Natomiast Saturn goszczący w gwiazdozbiorze Panny przejdzie z upływem dni wrześniowych do Wagi, a dostrzeżemy go nisko na zachodnim niebie, jak tylko się ściemni. Wieczorem 9.IX. dojdzie do złączenia planety z Księżycem na odległość dwóch stopni.



Uran będzie widoczny prawie przez całą noc, na granicy gwiazdozbiorów Ryb i Wieloryba, bowiem w dniu 3.X. będzie w opozycji do Słońca. Analogicznie w gwiazdozbiorze Wodnika, przez całą noc można obserwować Neptuna, który 27. VIII. był w opozycji, ale do jego obserwacji, trzeba się posłużyć chociażby małą lunetką.
   Od 4 do 14 września, promieniują meteory z roju wrześniowych Perseid. Maksimum aktywności tego mało znanego roju, przypada 9 września. Księżyc po nowiu będzie trochę przeszkadzał w obserwacjach. W trzy tygodnie później, znajdziemy się szczęśliwie u progu października, okresu - miejmy nadzieję - prawdziwie Babiego Lata i rozpoczynającego się nowego roku  akademickiego dla licznej rzeszy studentów. Na zakończenie zaś banalne przysłowie:
"Wrzesień przynosi nam jesień"
dr Adam Michalec /UJ

Zachęcamy do własnej obserwacji.
zdjęcia można również przesłać na adres 
ptma-lodz@astronomia.pl
   

    Opracowanie - R. Jabłoński.
    <<< Informacje<<<