Sprawozdanie
z 32. Europejskiego Sympozjum Obserwacji Zakryć
(ESOP 32), Barcelona, 23-25.08. 2013
Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii
Oddział w Łodzi
ul. Pomorska 16
91-416 Łódź
www.ptma-lodz.astronomia.pl
Kolejne, 32. już Europejskie Sympozjum Obserwacji Zakryć ESOP odbyło
się w b.r. w Barcelonie w dniach 23-25 sierpnia.
Organizatorami spotkania było Aster Agrupació Astronómica de Sabadell (stowarzyszenie, które organizowało także ESOP w r. 2001) pod patronatem IOTA/ES, korzystając także m.in. z pomocy kilku sponsorów. Przewodniczącym komitetu organizacyjnego był, podobnie, jak przed 12 laty, kol. Carles Schnabel.
Miejscem obrad było centrum popularno-naukowe CosmoCaixa w Barcelonie, w skład którego wchodzą sale ekspozycyjne poświęcone fizyce, astronomii i przyrodzie, planetarium i liczne sale konferencyjne.
Pierwszy dzień, 23 sierpnia, piątek, rozpoczął się w godzinach popołudniowych rejestracją uczestników, otwarciem obrad przez organizatorów i zaproszonych gości honorowych (z lokalnej społeczności astronomicznej) oraz spotkaniem nieformalnym.
Właściwe obrady rozpoczęły się w sobotę, 24 sierpnia przed południem. Piszący te słowa Marek Zawilski miał smutny obowiązek wygłosić pierwszy referat, będący wspomnieniem o Pawle Maksymie. Zaraz po tym zebrani uczcili pamięć Pawła minutą ciszy. Następnie Jose Luis Ortiz z Hiszpanii mówił o obserwacjach zakryć gwiazd przez obiekty transneptunowe (TNO). Kolejny referat wygłosił Apostolos Christou z Armagh Observatory w Irlandii. Był on poświęcony obserwacjom zakrycia gwiazdy 45 Cap przez Jowisza w r.2009 i dyskusji wyników. Następnie odbyła się videokonferencja, podczas której prof. Constantino Sigismondi z Rzymu prezentował na żywo dawne techniki obserwacji rozmiarów Słońca w jednym z dawnych obserwatoriów, mieszczącym się z starym kościele w Rzymie. Obrady zaszczycił też obecnością David Dunham, przewodniczący IOTA z USA. Mimo zaawansowanego wieku nadal obserwuje on zjawiska zakryciowe, a mówił tym razem o obserwacjach zakryć brzegowych gwiazd przez Księżyc, które nadal przynoszą cenne wyniki. Zaczął on m.in. stosować zdalne terenowe punkty obserwacyjne, rejestrujące zjawiska bez bezpośredniego udziału obserwatora i „zwijane” po obserwacji.
Po lunchu zwiedzano CosmoCaixa, a następnie kontynuowano obrady. Andrea Richichi, który odwiedził nas w czasie ESOP w Krakowie w r. 1994, a pracujący obecnie w obserwatorium Tajlandii, przedstawił wyniki profesjonalnych obserwacji zakryciowych przy pomocy VLT (Very Large Telescope). Z kolei Marek Zawilski zaprezentował ostatnią wersję swojego katalogu historycznych obserwacji zaćmień Słońca dla Europy i Bliskiego Wschodu. Zbiór ten zawiera ponad 1000 opisów z okresu od czasów starożytnych do r. 1905. Dalej Konrad Guhl z Niemiec, pozostając w tematyce historycznej, omówił osiągnięcia obserwacji zakryć, wykonane przez J.H. Schroetera w wieku XVIII. Jan Manek z Czech przedstawił następnie statystykę obserwacji zakryć gwiazd przez Księżyc za lata 2010-2012 dla Europy. Wielu obserwatorów zaniechało ich wykonywania, natomiast nie dotyczy to wszystkich. Sam autor tegoż referatu jest tu liderem wykonując setki obserwacji w ciągu roku (!). Zresztą, mimo rejestracji samych momentów przynoszą one czasami zaskakujące wyniki. Tak np. Harrie Ruten z Holandii przedstawił wyniki swojej obserwacji, w czasie której odkrył gwiazdę nieznaną podwójną. Temu samemu tematowi i wynikowi własnemu poświęcony był następny referat, jaki przedstawił Antoni Selva z Hiszpanii. Ważną rolę dla obserwacji odgrywa też oprogramowanie. Carlos Perelló i Joan Lópes omówili zalety programu Occultation Watcher, mającego zastosowanie przy planowaniu obserwacji zakryć asteroidalnych. Wieczorem tego dnia obrad odbył się także pokaz sprzętu obserwacyjnego.
W trzecim dniu obrad, w niedzielę 25 sierpnia, sesję przedpołudniową rozpoczął Alexander Pratt z Wielkiej Brytanii referatem na temat technik obserwacyjnych dla zakryć księżycowych w aspekcie gwiazd podwójnych i z wykorzystaniem programu LiMovie. Podobny problem omówił Octavi Fors z Hiszpanii, który jednak stosuje odmienną technikę – driftscanningu, czyli rejestrowania obrazu gwiazdy przesuwającej się w polu widzenia teleskopu przy wyłączonym prowadzeniu.
David Dunham w drugim swoim referacie zajął się problemem optymalnego rozmieszczenia obserwatorów w czasie zakryć asteroidalnych, co może mieć decydujący wpływ na jakość rezultatów końcowych. Gerhard Dangl z Austrii prezentował się znowu w ramach videokonferencji, a omówił zalety nowej kamery WAT-910HX/RC, wyposażonej m.in. we wzbogacone opcje sterowania. Andrea Richichi w swoim drugim referacie zaprezentował obróbkę fotometrycznych obserwacji zakryć z uwzględnieniem krzywych dyfrakcyjnych. Również dwaj następni referenci wystąpili po raz kolejny: Harrie Ruten mówił o znanym problemie uzyskiwania negatywnych wyników zakryć, które także mają znaczenie naukowe. Marek Zawilski przedstawił metodologię usuwania „szumów” z krzywych zarejestrowanych zmian natężenia światła. Pozwala ona na uzyskanie krzywych wygładzonych, znacznie łatwiejszych w dalszej obróbce. Wolfgang Beisker z Niemiec omówił historię tworzenia kamery CCD IOTA/ES, przeznaczonej do amatorskich obserwacji zakryciowych. Wreszcie na zakończenie Vaclav Přiban zaprosił wszystkich do Pragi na następne 33. ESOP w r.2014. Co do roku 2015 wstępnie zgłoszono kandydaturę Hannoveru (H.-J.Bode). Po obradach grupa chętnych wybrała się na zwiedzanie obserwatorium Fabra, zlokalizowanego na jednym ze wzniesień na obrzeżu miasta, a będącego obecnie bardziej muzeum astronomii, mimo niezłego jeszcze wyposażenia. Oficjalnie ESOP 32 zakończyła uroczysta kolacja w jednej z restauracji, zlokalizowanej w Muzeum Katalonii blisko portu.
W posumowaniu należy dodać, że w ESOP32 wzięło udział około 60 uczestników z Belgii, Czech, Holandii, Hiszpanii, Niemiec, Polski, Wielkiej Brytanii, Włoch i USA.
W następnych dniach chętni mogli jeszcze wziąć udział w dwudniowej wycieczce do obserwatoriów w Pirenejach: Montsec (Katalonia) oraz Midi-Pyrenees (Francja) (piszący te słowa w niej nie uczestniczył, przede wszystkim ze względu na wysoki koszt).
Ogólny wniosek, jaki można wysnuć z obrad ESOP32 to taki, że obserwacje zakryciowe rozwijają się w ciekawym kierunku – obserwacji zjawisk z udziałem obiektów mało poznanych i wykorzystaniem dynamicznie rozwijających się technik rejestracji strumienia światła i wysokosprawnych algorytmów opracowywania wyników obserwacji, mimo rosnącej złożoności dostępnych dla astronomów-amatorów.
Organizatorami spotkania było Aster Agrupació Astronómica de Sabadell (stowarzyszenie, które organizowało także ESOP w r. 2001) pod patronatem IOTA/ES, korzystając także m.in. z pomocy kilku sponsorów. Przewodniczącym komitetu organizacyjnego był, podobnie, jak przed 12 laty, kol. Carles Schnabel.
Miejscem obrad było centrum popularno-naukowe CosmoCaixa w Barcelonie, w skład którego wchodzą sale ekspozycyjne poświęcone fizyce, astronomii i przyrodzie, planetarium i liczne sale konferencyjne.
Pierwszy dzień, 23 sierpnia, piątek, rozpoczął się w godzinach popołudniowych rejestracją uczestników, otwarciem obrad przez organizatorów i zaproszonych gości honorowych (z lokalnej społeczności astronomicznej) oraz spotkaniem nieformalnym.
Właściwe obrady rozpoczęły się w sobotę, 24 sierpnia przed południem. Piszący te słowa Marek Zawilski miał smutny obowiązek wygłosić pierwszy referat, będący wspomnieniem o Pawle Maksymie. Zaraz po tym zebrani uczcili pamięć Pawła minutą ciszy. Następnie Jose Luis Ortiz z Hiszpanii mówił o obserwacjach zakryć gwiazd przez obiekty transneptunowe (TNO). Kolejny referat wygłosił Apostolos Christou z Armagh Observatory w Irlandii. Był on poświęcony obserwacjom zakrycia gwiazdy 45 Cap przez Jowisza w r.2009 i dyskusji wyników. Następnie odbyła się videokonferencja, podczas której prof. Constantino Sigismondi z Rzymu prezentował na żywo dawne techniki obserwacji rozmiarów Słońca w jednym z dawnych obserwatoriów, mieszczącym się z starym kościele w Rzymie. Obrady zaszczycił też obecnością David Dunham, przewodniczący IOTA z USA. Mimo zaawansowanego wieku nadal obserwuje on zjawiska zakryciowe, a mówił tym razem o obserwacjach zakryć brzegowych gwiazd przez Księżyc, które nadal przynoszą cenne wyniki. Zaczął on m.in. stosować zdalne terenowe punkty obserwacyjne, rejestrujące zjawiska bez bezpośredniego udziału obserwatora i „zwijane” po obserwacji.
Po lunchu zwiedzano CosmoCaixa, a następnie kontynuowano obrady. Andrea Richichi, który odwiedził nas w czasie ESOP w Krakowie w r. 1994, a pracujący obecnie w obserwatorium Tajlandii, przedstawił wyniki profesjonalnych obserwacji zakryciowych przy pomocy VLT (Very Large Telescope). Z kolei Marek Zawilski zaprezentował ostatnią wersję swojego katalogu historycznych obserwacji zaćmień Słońca dla Europy i Bliskiego Wschodu. Zbiór ten zawiera ponad 1000 opisów z okresu od czasów starożytnych do r. 1905. Dalej Konrad Guhl z Niemiec, pozostając w tematyce historycznej, omówił osiągnięcia obserwacji zakryć, wykonane przez J.H. Schroetera w wieku XVIII. Jan Manek z Czech przedstawił następnie statystykę obserwacji zakryć gwiazd przez Księżyc za lata 2010-2012 dla Europy. Wielu obserwatorów zaniechało ich wykonywania, natomiast nie dotyczy to wszystkich. Sam autor tegoż referatu jest tu liderem wykonując setki obserwacji w ciągu roku (!). Zresztą, mimo rejestracji samych momentów przynoszą one czasami zaskakujące wyniki. Tak np. Harrie Ruten z Holandii przedstawił wyniki swojej obserwacji, w czasie której odkrył gwiazdę nieznaną podwójną. Temu samemu tematowi i wynikowi własnemu poświęcony był następny referat, jaki przedstawił Antoni Selva z Hiszpanii. Ważną rolę dla obserwacji odgrywa też oprogramowanie. Carlos Perelló i Joan Lópes omówili zalety programu Occultation Watcher, mającego zastosowanie przy planowaniu obserwacji zakryć asteroidalnych. Wieczorem tego dnia obrad odbył się także pokaz sprzętu obserwacyjnego.
W trzecim dniu obrad, w niedzielę 25 sierpnia, sesję przedpołudniową rozpoczął Alexander Pratt z Wielkiej Brytanii referatem na temat technik obserwacyjnych dla zakryć księżycowych w aspekcie gwiazd podwójnych i z wykorzystaniem programu LiMovie. Podobny problem omówił Octavi Fors z Hiszpanii, który jednak stosuje odmienną technikę – driftscanningu, czyli rejestrowania obrazu gwiazdy przesuwającej się w polu widzenia teleskopu przy wyłączonym prowadzeniu.
David Dunham w drugim swoim referacie zajął się problemem optymalnego rozmieszczenia obserwatorów w czasie zakryć asteroidalnych, co może mieć decydujący wpływ na jakość rezultatów końcowych. Gerhard Dangl z Austrii prezentował się znowu w ramach videokonferencji, a omówił zalety nowej kamery WAT-910HX/RC, wyposażonej m.in. we wzbogacone opcje sterowania. Andrea Richichi w swoim drugim referacie zaprezentował obróbkę fotometrycznych obserwacji zakryć z uwzględnieniem krzywych dyfrakcyjnych. Również dwaj następni referenci wystąpili po raz kolejny: Harrie Ruten mówił o znanym problemie uzyskiwania negatywnych wyników zakryć, które także mają znaczenie naukowe. Marek Zawilski przedstawił metodologię usuwania „szumów” z krzywych zarejestrowanych zmian natężenia światła. Pozwala ona na uzyskanie krzywych wygładzonych, znacznie łatwiejszych w dalszej obróbce. Wolfgang Beisker z Niemiec omówił historię tworzenia kamery CCD IOTA/ES, przeznaczonej do amatorskich obserwacji zakryciowych. Wreszcie na zakończenie Vaclav Přiban zaprosił wszystkich do Pragi na następne 33. ESOP w r.2014. Co do roku 2015 wstępnie zgłoszono kandydaturę Hannoveru (H.-J.Bode). Po obradach grupa chętnych wybrała się na zwiedzanie obserwatorium Fabra, zlokalizowanego na jednym ze wzniesień na obrzeżu miasta, a będącego obecnie bardziej muzeum astronomii, mimo niezłego jeszcze wyposażenia. Oficjalnie ESOP 32 zakończyła uroczysta kolacja w jednej z restauracji, zlokalizowanej w Muzeum Katalonii blisko portu.
W posumowaniu należy dodać, że w ESOP32 wzięło udział około 60 uczestników z Belgii, Czech, Holandii, Hiszpanii, Niemiec, Polski, Wielkiej Brytanii, Włoch i USA.
W następnych dniach chętni mogli jeszcze wziąć udział w dwudniowej wycieczce do obserwatoriów w Pirenejach: Montsec (Katalonia) oraz Midi-Pyrenees (Francja) (piszący te słowa w niej nie uczestniczył, przede wszystkim ze względu na wysoki koszt).
Ogólny wniosek, jaki można wysnuć z obrad ESOP32 to taki, że obserwacje zakryciowe rozwijają się w ciekawym kierunku – obserwacji zjawisk z udziałem obiektów mało poznanych i wykorzystaniem dynamicznie rozwijających się technik rejestracji strumienia światła i wysokosprawnych algorytmów opracowywania wyników obserwacji, mimo rosnącej złożoności dostępnych dla astronomów-amatorów.
Marek
Zawilski
OŁ PTMA
OŁ PTMA
Uczestnicy przed Observatorio Fabra. Górny rząd, od lewej do prawej: Joan B. Dunham, Leonard Entwisle Angel Massallé, Andreas Eberle, David Dunham, Claudio Costa, Astrid-Heidi Faragó, Pasqual bargallo, Tim Haymes, Antoni Selva. Dolny rząd, od lewej do prawej: Carles Schnabel, Marek Zawilski, Alexander Pratt, Carlos Perelló, Manuel Ustrell, Ramon Naves, Jan Manek (siedzi), Pere Closas, Peter Enskonatus i Otto Faragó.
(http://www.esop32.org)
Przygotowanie
- R.J.