33. Europejskie Sympozjum Obserwacji Zakryć (ESOP 33)

 

Kolejne, 33. już z kolei Europejskie Sympozjum Obserwacji Zakryć (ESOP) odbyło się w Pradze w dniach 29-31 sierpnia 2014 r. 

Miejscem obrad było planetarium w Pradze, zlokalizowane w północnej części miasta obok terenów targowych i dużego kompleksu parków.

W pierwszym dniu (w piątek) miało miejsce spotkanie przybyłych uczestników, rejestracja, zwiedzanie obiektu oraz specjalny pokaz pod kopułą, poświęcony historii astronomii w stolicy Czech. Seanse w tej placówce są wspaniałe, gdyż dysponuje ona jednym z większych ekranów na świecie – o średnicy 46 m i nowoczesnym projektorem Zeiss Cosmorama.

Drugi dzień (sobota) poświęcony był w całości sesji referatowej i warsztatowej. Sesję przedpołudniową rozpoczął Marek Zawilski wspomnieniem o Romanie Fangorze, współtwórcy SOPiZ, zmarłym w ub. roku. Następnie Martina Boháčová z Instytutu Fizyki Czeskiej Akademii Nauk przedstawiła informacje na temat obserwatorium Pierra Augera, które specjalizuje się w detekcji promieniowania kosmicznego wysokich energii. Znajduje się ono na terenie Argentyny na powierzchni ponad 3000 km2, gdzie rozlokowano m.in. sieć 1600 detektorów wodnych promieniowania kosmicznego. Prowadzone od r. 2008 obserwacje umożliwiają detekcję energii i kierunku promieniowania. Z kolei Cyril Ron z Instytutu Astronomii Czeskiej Akademii Nauk omówił nowy astronomiczny system referencyjny, pozwalający m.in. na precyzyjne śledzenie ruch obrotowego Ziemi. W kolejnym referacie Lucie Maquet omówiła system Chariklo – niewielkiej (ok.124 km) asteroidy orbitującej między Saturnem a Uranem. W dniu 3 czerwca 2013 r. podczas obserwacji zakrycia gwiazdy przez ten obiekt z obszaru Ameryki Południowej odkryto system dwóch wąskich pierścieni ją otaczających. W sesji południowej Josef Ďurech z Uniwersytetu Karola w Pradze zaprezentował referat na temat znaczenia zakryć asteroidalnych w analizie kształtu asteroid. Ciekawy efekt przynosi analiza krzywych zmian blasku pary: gwiazda-asteroida w połączeniu z pomiarami fotometrycznymi zmian blasku samej asteroidy oraz z  teoriami budowy asteroid. Konieczne jest uzyskanie danych z obserwacji, wykonywanych dla różnych zakryć gwiazd przez daną asteroidę. Umożliwia to przyjęcie bardziej złożonych hipotez o kształcie, niż tylko standardowego uproszczonego modelu wypukłego. Podobnym tematem zajął się Toni Santana-Ros, pracujący w Polsce w obserwatorium UAM w Poznaniu, który omówił analizę kształtu asteroidy 90 Antiope przy wykorzystaniu pomiarów fotometrycznych i specjalnego oprogramowania optymalizacyjnego. Także Bernd Gährken z obserwatorium w Monachium przedstawił zbliżony problem – wyniki zakrycia gwiazdy 8 mag przez asteroidę 9 Metis w marcu 2014 r. Dodatkowe pomiary fotometryczne umożliwiły na uzupełnienie obserwacji zakryciowej. Dietmar Büttner, wieloletni obserwator, powrócił następnie do problemu profilu brzegu Księżyca, co było przedmiotem analiz przez wiele lat, a jest i obecnie, chociaż dane na ten temat bardzo się polepszyły. Autor porównał w szczególności starsze dane (Watts, ACLPPP oraz Moonlimb) z najnowszymi, uzyskanymi dzięki misji Kaguya. Z kolei Eberhard Bredner omówił doświadczenia z własnej wyprawy na zakrycie brzegowe w Bretanii, kiedy to nie uzyskał pełnego sukcesu nie dysponując dość precyzyjną efemerydą zjawiska. Naprzeciw tym problemom wychodzi nowa wersja programu o nazwie GRAZPREP, którą przedstawił jego autor – Eberhard Riedel. Jest to doskonały program dla każdego obserwatora, umożliwiający określanie, planowanie i symulację zakryć brzegowych w każdych warunkach, a korzysta z najnowszych danych na temat profilu brzegu Księżyca. Dalej Alexander Pratt zaprezentował „ciekawy przypadek” SAO 93967. W czasie bliskiego brzegowemu zakryciu tej gwiazdy podwójnej doszło do kontaktów taki sposób, że sprowokowało to dyskusję na temat parametrów gwiazdy, dotychczas przyjmowanych za pewne. W ostatniej sesji – wieczornej – odbyły się spotkania „warsztatowe”. Sven Andersson przedstawił szczegółowo możliwości programu TANGRA, zaś Erberhard Riedel – ponownie zajął się szczegółowo programem GRAZPREP.

Trzeci dzień spotkania – niedziela był poświęcony różnym tematom. Na początek - historii obserwacji zakryciowych. Marek Zawilski przedstawił tę historię w odniesieniu do kraju gospodarzy – Czech do r. 1706, a Martin Šolc – okresom późniejszym. Kolejna sesja była poświęcona planowaniu nadchodzących zjawisk. I tak, Oliver Klös omówił zjawiska, czekające nas w r. 2015, w szczególności dla trzech asteroid : Kleopatra, Concordia & Beagle.

Eleonore Saquet zachęcała do obserwacji zjawisk w układzie księżyców Jowisza, przedstawiając szczegóły kolejnej nadchodzącej kampanii PHEMU 2015. Informacje są także dostępne na stronie: http://www.imcce.fr/phemu. Wolfgang Beisker podał następnie szczegóły na temat możliwych zjwisk zakryciowych, w tym szczególnie dla obiektów trans-neptunowych (TNO), które są wyjątkowo ciekawe, choć trudne.

Kolejne dwa referaty dotyczyły obserwacji, czynionych w Afryce. I tak, Baba Aissa Djunai zaprezentował obserwacje, wykonywane w Algerii pod egidą Centrum Astronomii, Astrofizyki i Geofizyki (CRAAG). Dalej, Roman Kostenko przedstawił przebieg wyprawy na zaćmienie Słońca nad jez.Turkana w Kenii 3 listopada 2013 r. Organizacyjnie wyprawa była bardzo udana, jednak krótka faza zaćmienia całkowitego zniknęła w chmurach…

Karl-Ludwig Bath omówił następnie obserwacje, wykonywane w Namibii z obserwatorium amatorskiego na szczycie Garnsberg, zwykle w doskonałych warunkach widoczności nieba.

Ostatnia sesja dotyczyła spraw sprzętu obserwacyjnego. Konrad Guhl przedstawił ideę i prototyp przenośnego teleskopu o średnicy zwierciadła 20 cali. Teleskop ten jest przerobionym sprzętem o montażu Dobsona i ma służyć wszystkim członkom IOTA/ES do obserwacji w terenie. Wolfgang Beisker omówił etapy produkcji nowej kamery IOTA do zakryć. Ostatecznie ma ona pracować z systemem Linux, mieć możliwość rejestracji 30 klatek/s przy rozdzielczości 640x480 oraz kosztować około 400 Euro.

Na koniec obrad wystosowano do wszystkich zaproszenie do wzięcia udziału w kolejnym ESOP w r.2015 w Hanowerze. Natomiast nie ustalono miejsca ESOP w r. 2016 w związku z brakiem chętnych do podjęcia się organizacji spotkania.


W dniach następnych uczestnicy ESOP 33 mieli możliwość odbycia trzech wycieczek. I tak pierwsza z nich dotyczyła wyjazdu do miejscowości Mělnik, gdzie znajduje się piękny zamek, usytuowany na wysokim brzegu u ujścia Wełtawy do Łaby. W zamku funkcjonuje także znana w Czechach winiarnia. Po drodze zwiedzano także zakłady Toptec, specjalizujące się w optoelektronice, m.in. używanej w astronomii i astronautyce. Okolica znana jest także z wyrobu biżuterii opartej na naturalnych granatach. Drugi dzień był przeznaczony na zwiedzanie Pragi: najpierw obserwatorium im.Stefanika na wzgórzach Petřin, następnie kompleksu zamkowego Hradczany z licznymi pamiątkami astronomicznymi, wreszcie spacer po starym mieście z oglądaniem słynnego zegara astronomicznego Orloj, a wreszcie wyjazd poza miasto do obserwatorium Ďablice. Ostatnia wycieczka, trzeciego dnia, odbyła się natomiast do obserwatorium Akademii Nauk w Ondřejovie niedaleko Pragi.

Podsumowując, 33 ESOP było imprezą bardzo udaną i wskazująca na niezwykle ciekawe możliwości prowadzenia wartościowych obserwacji zarówno przez profesjonalistów, jak i amatorów.

(M.Z)


Przygotowanie - R.J.