Kolejne, 33. już z kolei
Europejskie Sympozjum Obserwacji Zakryć (ESOP) odbyło się w Pradze w
dniach
29-31 sierpnia 2014 r.
Miejscem
obrad było planetarium
w Pradze, zlokalizowane w północnej części miasta obok
terenów targowych i
dużego kompleksu parków.
W
pierwszym dniu (w piątek)
miało miejsce spotkanie przybyłych
uczestników, rejestracja, zwiedzanie obiektu oraz specjalny
pokaz pod kopułą,
poświęcony historii astronomii w stolicy Czech. Seanse w tej
placówce są
wspaniałe, gdyż dysponuje ona jednym z większych ekranów na
świecie – o średnicy
46 m i nowoczesnym projektorem Zeiss Cosmorama.
Drugi dzień
(sobota)
poświęcony był w całości sesji referatowej i warsztatowej. Sesję
przedpołudniową rozpoczął Marek Zawilski
wspomnieniem o Romanie
Fangorze, współtwórcy
SOPiZ, zmarłym w ub. roku.
Następnie
Martina
Boháčová z Instytutu Fizyki Czeskiej
Akademii Nauk przedstawiła informacje na temat obserwatorium Pierra
Augera,
które specjalizuje się w detekcji promieniowania kosmicznego
wysokich energii.
Znajduje się ono na terenie Argentyny na powierzchni ponad 3000 km2,
gdzie rozlokowano m.in. sieć 1600 detektorów wodnych
promieniowania
kosmicznego. Prowadzone od r. 2008 obserwacje umożliwiają detekcję
energii i
kierunku promieniowania. Z kolei Cyril
Ron z Instytutu Astronomii Czeskiej Akademii Nauk
omówił nowy astronomiczny
system referencyjny, pozwalający m.in. na precyzyjne śledzenie ruch
obrotowego
Ziemi. W kolejnym referacie Lucie Maquet
omówiła system Chariklo – niewielkiej (ok.124 km)
asteroidy orbitującej między
Saturnem a Uranem. W dniu 3 czerwca 2013 r. podczas obserwacji zakrycia
gwiazdy
przez ten obiekt z obszaru Ameryki Południowej odkryto system
dwóch wąskich
pierścieni ją otaczających. W sesji południowej Josef
Ďurech z Uniwersytetu Karola w Pradze zaprezentował referat
na temat znaczenia zakryć asteroidalnych w analizie kształtu asteroid.
Ciekawy
efekt przynosi analiza krzywych zmian blasku pary: gwiazda-asteroida w
połączeniu z pomiarami fotometrycznymi zmian blasku samej asteroidy
oraz z teoriami
budowy asteroid. Konieczne jest
uzyskanie danych z obserwacji, wykonywanych dla różnych
zakryć gwiazd przez
daną asteroidę. Umożliwia to przyjęcie bardziej złożonych hipotez o
kształcie,
niż tylko standardowego uproszczonego modelu wypukłego. Podobnym
tematem zajął
się Toni Santana-Ros, pracujący w
Polsce w obserwatorium UAM w Poznaniu, który
omówił analizę kształtu asteroidy
90 Antiope przy wykorzystaniu pomiarów fotometrycznych i
specjalnego
oprogramowania optymalizacyjnego. Także Bernd
Gährken z obserwatorium
w Monachium przedstawił zbliżony
problem – wyniki zakrycia gwiazdy 8 mag przez asteroidę 9
Metis w marcu 2014 r.
Dodatkowe pomiary fotometryczne umożliwiły na uzupełnienie obserwacji
zakryciowej. Dietmar
Büttner, wieloletni
obserwator, powrócił następnie do problemu profilu brzegu
Księżyca, co było
przedmiotem analiz przez wiele lat, a jest i obecnie, chociaż dane na
ten temat
bardzo się polepszyły. Autor porównał w
szczególności starsze dane (Watts,
ACLPPP oraz Moonlimb) z najnowszymi, uzyskanymi dzięki misji Kaguya. Z
kolei Eberhard Bredner
omówił doświadczenia z
własnej wyprawy na zakrycie brzegowe w Bretanii, kiedy to nie uzyskał
pełnego
sukcesu nie dysponując dość precyzyjną efemerydą zjawiska. Naprzeciw
tym
problemom wychodzi nowa wersja programu o nazwie GRAZPREP,
którą przedstawił
jego autor – Eberhard Riedel.
Jest
to doskonały program dla każdego obserwatora, umożliwiający określanie,
planowanie i symulację zakryć brzegowych w każdych warunkach, a
korzysta z
najnowszych danych na temat profilu brzegu Księżyca. Dalej Alexander Pratt zaprezentował
„ciekawy przypadek” SAO 93967. W
czasie bliskiego brzegowemu zakryciu tej gwiazdy podwójnej
doszło do kontaktów
taki sposób, że sprowokowało to dyskusję na temat
parametrów gwiazdy,
dotychczas przyjmowanych za pewne. W ostatniej sesji –
wieczornej – odbyły się
spotkania „warsztatowe”. Sven
Andersson
przedstawił szczegółowo możliwości programu TANGRA, zaś Erberhard Riedel – ponownie
zajął się szczegółowo programem
GRAZPREP.
Trzeci dzień
spotkania – niedziela
był poświęcony różnym tematom. Na początek -
historii obserwacji zakryciowych. Marek
Zawilski przedstawił tę historię w odniesieniu do kraju
gospodarzy – Czech
do r. 1706, a Martin Šolc
– okresom
późniejszym. Kolejna sesja była poświęcona planowaniu
nadchodzących zjawisk. I
tak, Oliver Klös
omówił zjawiska,
czekające nas w r. 2015, w szczególności dla trzech asteroid
: Kleopatra,
Concordia & Beagle.
Eleonore Saquet
zachęcała do obserwacji zjawisk w układzie
księżyców Jowisza, przedstawiając szczegóły
kolejnej nadchodzącej kampanii
PHEMU 2015. Informacje są także dostępne na stronie:
http://www.imcce.fr/phemu.
Wolfgang Beisker podał
następnie
szczegóły na temat możliwych zjwisk zakryciowych, w tym
szczególnie dla
obiektów trans-neptunowych (TNO), które są
wyjątkowo ciekawe, choć trudne.
Kolejne
dwa
referaty dotyczyły obserwacji, czynionych w Afryce. I tak, Baba Aissa Djunai zaprezentował
obserwacje, wykonywane w Algerii
pod egidą Centrum Astronomii, Astrofizyki i Geofizyki (CRAAG). Dalej, Roman Kostenko przedstawił przebieg
wyprawy na zaćmienie Słońca nad jez.Turkana w Kenii 3 listopada 2013 r.
Organizacyjnie wyprawa była bardzo udana, jednak krótka faza
zaćmienia
całkowitego zniknęła w chmurach…
Karl-Ludwig Bath
omówił następnie obserwacje, wykonywane w
Namibii z obserwatorium amatorskiego na szczycie Garnsberg, zwykle w
doskonałych warunkach widoczności nieba.
Ostatnia
sesja
dotyczyła spraw sprzętu obserwacyjnego. Konrad
Guhl przedstawił ideę i prototyp przenośnego teleskopu o
średnicy
zwierciadła 20 cali. Teleskop ten jest przerobionym sprzętem o montażu
Dobsona
i ma służyć wszystkim członkom IOTA/ES do obserwacji w terenie. Wolfgang Beisker omówił etapy
produkcji
nowej kamery IOTA do zakryć. Ostatecznie ma ona pracować z systemem
Linux, mieć
możliwość rejestracji 30 klatek/s przy rozdzielczości 640x480 oraz
kosztować
około 400 Euro.
Na
koniec obrad
wystosowano do wszystkich zaproszenie do wzięcia udziału w kolejnym
ESOP w r.2015
w Hanowerze. Natomiast nie ustalono miejsca ESOP w r. 2016 w związku z
brakiem
chętnych do podjęcia się organizacji spotkania.
W
dniach następnych
uczestnicy ESOP 33 mieli możliwość odbycia trzech wycieczek. I tak
pierwsza z
nich dotyczyła wyjazdu do miejscowości Mělnik, gdzie znajduje się
piękny zamek,
usytuowany na wysokim brzegu u ujścia Wełtawy do Łaby. W zamku
funkcjonuje
także znana w Czechach winiarnia. Po drodze zwiedzano także zakłady
Toptec,
specjalizujące się w optoelektronice, m.in. używanej w astronomii i
astronautyce. Okolica znana jest także z wyrobu biżuterii opartej na
naturalnych granatach. Drugi dzień był przeznaczony na zwiedzanie
Pragi:
najpierw obserwatorium im.Stefanika na wzgórzach Petřin,
następnie kompleksu zamkowego
Hradczany z licznymi pamiątkami astronomicznymi, wreszcie spacer po
starym
mieście z oglądaniem słynnego zegara astronomicznego Orloj, a wreszcie
wyjazd
poza miasto do obserwatorium Ďablice. Ostatnia wycieczka, trzeciego
dnia,
odbyła się natomiast do obserwatorium Akademii Nauk w Ondřejovie
niedaleko
Pragi.
Podsumowując, 33
ESOP było imprezą bardzo udaną i wskazująca na niezwykle ciekawe
możliwości
prowadzenia wartościowych obserwacji zarówno przez
profesjonalistów, jak i
amatorów.
(M.Z)