HISTORIA ODDZIAŁU ŁÓDZKIEGO

W roku 1948 grupa łódzkich miłośników astronomii postanowiła utworzyć nowy Oddział PTMA. Pierwszą inicjatywą było (jeszcze nieformalne) ukonstytuowanie się Zarządu (marzec 1948), a następnie zorganizowano oficjalne zebranie założycielskiego w dniu 7 października 1948 r. 

fragment strony 117 URANII   (lipiec - wrzesień z roku 1948)

 Pierwszym prezesem został wybrany Henryk Niemirski, wówczas v-ce dyrektor d.s. programowych łódzkiego Y.M.C.A (Zrzeszenia Młodzieży Chrześcijańskiej, w którym to działał jeszcze przed wojną), w budynku której to organizacji Oddział znalazł swą pierwszą siedzibę. Oddział liczył wówczas około 20 członków, a działalność w pierwszych latach po powstaniu skupiała się na organizacji odczytów, publikacjach prasowych oraz stworzenia na budynku nadbudówki z rozsuwanym dachem, mieszczącej teleskop (budynek Y.M.C.A przemianowano w latach następnych na Pałac Młodzieży i Młodzieżowy Dom Kultury – MDK). Podejmowano również próby budowy własnych teleskopów, wykonywano okresowe obserwacje i pokazy nieba, a także kompletowano księgozbiór specjalistyczny (do połowy lat 1950-tych zgromadzono ponad 300 egzemplarzy). Ten początkowy okres działalności zakończyło ukonstytuowanie się w maju 1955 r. nowego Zarządu (na prezesa został wybrany mgr inż. Edward Kowal, pozostający następnie na tym stanowisku z wyboru przez ponad 30 lat) oraz przenosiny siedziby Oddziału do Łódzkiego Domu Kultury (ŁDK).

    W tym czasie, oprócz wzmożonej aktywności odczytowej w Łodzi i Piotrkowie Tryb. (nawet kilkaset odczytów w ciągu roku) i aktywizacji Szklonych Kół Astronomicznych (SKA) czyniono zabiegi o budowę w mieście Ludowego Obserwatorium Astronomicznego oraz kontynuowano regularne pokazy nieba przez budynkiem ŁDK (kilka tysięcy uczestników rocznie). Kilku najbardziej aktywnych członków Oddziału przeprowadzało obserwacje nieba, głównie meteorów i gwiazd zmiennych. Kluczową osobą był wówczas Andrzej Biskupski, który w pewnym okresie był także w kierownictwie Głównej Sekcji Obserwacyjnej i Głównej Komisji Naukowej PTMA. Stan księgozbioru powiększył się do około 900 egz., zakupiono także atlasy nieba i inne wydawnictwa popularno-naukowe. Ilość członków Oddziału wahała się między 50 a 100 osób. Oddział gościł także jako prelegentów astronomów zawodowych (byli to m.in. M. Kamieński, E. Rybka, M. Bielicki, J. Mergentaler czy W. Zonn). Współpraca z dyrekcją Ł.D.K. układała się bardzo korzystnie (przy wejściu do budynku umieszczono m.in. gablotę PTMA z prezentacjami aktualnych zjawisk na  niebie i ogłoszeniami Oddziału o imprezach).

        W latach 1970-tych ten okres życzliwej współpracy PTMA i ŁDK zakończył się, najpierw stwarzaniem utrudnień w funkcjonowaniu lokalu Oddziału, a następnie usunięciem go przez nową dyrekcję jako „nie pasującego do profilu placówki”. Mienie Oddziału zostało w tej sytuacji częściowo przechowane przez niektórych członków (instrumentarium), częściowo zaś zniszczone całkowicie (np. dokumentacja archiwalna, część inwentarza), zaś księgozbiór umieszczono przez  ŁDK „czasowo” w piwnicy jednej ze starych kamienic, gdzie po 5 latach członkowie PTMA stwierdzili jego znaczne zniszczenie w wyniku zalania, mimo to jednak księgozbiór w takim stanie odzyskano. Przez około 10 lat po usunięciu z ŁDK Oddział nie posiadał własnego lokalu, a spotkania członków odbywały się w klubach przyzakładowych, szkołach i mieszkaniach członków Zarządu. Działalność ograniczała się do organizowania rzadszych odczytów i pokazów filmów, niemniej starano się prowadzić w miarę regularne obserwacje – meteorów (Eugeniusz Graczyk), Słońca (Jan Sztajnykier) oraz zakryć gwiazd przez Księżyc i zaćmień (Marek Zawilski, Andrzej Udalski, Błażej Feret, Mieczysław Borkowski), wykorzystując w tym celu sprzęt własny oraz częściowo będący na stanie Oddziału, a nawet teleskop w MDK. W r. 1979 przy udziale członków Oddziału powstała ogólnopolska Sekcja Obserwacji Pozycji i Zakryć (SOPiZ) z siedzibą w Warszawie, w r.1989 przeniesiona do Łodzi (przewodniczący M. Zawilski). W związku z inicjatywą budowy Planetarium i Obserwatorium przy ul. Nowotki 16 (obecnie ul. Pomorska), jej twórca - M. Borkowski, będący wówczas zarazem v-ce prezesem Oddziału PTMA, zaproponował w r. 1984 przyjęcie Oddziału do siedziby tej placówki, w której znajduje się on do chwili obecnej.
W r. 1986 w siedzibie Oddziału odbyła się jedna z sesji Europejskiego Sympozjum Obserwacji Zakryć (ESOP V), a w  r. 2000 na Uniwersytecie Łódzkim - ESOP XIX.

        W latach 1984-2018 obserwacje zjawisk zakryciowych były prowadzone przez grupę członków Oddziału łódzkiego i zarazem SOPiZ bardzo intensywnie przy wdrażaniu nowych technik obserwacyjnych oraz organizowaniu obserwacji w terenie (np. na zakryć brzegowych) oraz raportowaniu wyników obserwacji do ILOC (Tokio). Do współpracy w obserwacjach wciągano młodzież, uczestniczącą w zajęciach, prowadzonych przez Planetarium w ramach jego działalności codziennej. W r. 1989 Mieczysław Borkowski został wybrany na prezesa Oddziału (m.in. z rekomendacji ustępującego prezesa Edwarda Kowala). Pełnił tę funkcję do r. 2018 (w międzyczasie będąc także wybranym do Zarządu Głównego PTMA). Z aktywnych członków młodego pokolenia należy wymienić Pawła Maksyma (zm. w r. 2013), który przez kilka lat przed swoim odejściem kierował pracami SOPiZ. Następnie Sekcją SOPiZ po raz kolejny zajmował się M. Zawilski, viceprezes OŁ PTMA. W roku 2017 oraz 2018 w łódzkim Planetarium odbyła się ogólnopolska XXVII oraz XXVIII Konferencja SOPIZ. W r. 2018 M. Borkowski ustąpił z funkcji prezesa Oddziału, a na jego miejsce wybrano Remigiusza Jabłońskiego. Również w tym roku zostaje podpisana umowa o wzajemnej współpracy pomiędzy OŁ PTMA a CZP nr 1- Planetarium Pomorska.

JUBILEUSZ ODDZIAŁU ŁÓDZKIEGO 

    W dniu 8 czerwca 2019 r w Planetarium im. Arego Sternfelda w Łodzi obchodziliśmy jubileusz  70-lecia Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii. Wśród zaproszonych gości byli mn.: Prezes  ZG PTMA Mieczysław Janusz Jagła oraz Prezes Honorowy dr Henryk Brancewicz,  dyrektor OA Uniwersytetu Warszawskiego prof. dr hab. Andrzej Udalski, dyrektor Centrum  Zajęć Pozaszkolnych nr 1  w Łodzi Andrzej Gruszczyński oraz kierownik filii nr 3, w której mieści się Planetarium Marcin Wojtczak.

    W uroczystości udział wzięło ponad 40 osób. W osobach prezesów  był reprezentowany Oddział w: Białymstoku, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Toruniu oraz Warszawie. Był również przedstawiciel Oddziału Śląskiego, członek zarządu. Zaszczycił nas obecnością również redaktor naczelny Uranii – prof. Maciej Mikołajewski z Torunia. W uroczystościach uczestniczyli m.in. kierownik planetarium EC-1, przedstawiciel Zarządu Zieleni Miejskiej oraz przewodniczący Komisji Oświaty Łódź- Bałuty.

 

Prezes OŁ PTMA wita zebranych gości.

    Po powitaniu uczestników przez prezesa  OŁ PTMA Remigiusza Jabłońskiego i krótkich wystąpieniach zaproszonych osób głos zabrali: prof. dr hab. Marek Zawilski oraz  honorowy Prezes  Oddziału Łódzkiego, a zarazem były dyrektor Planetarium Mieczysław Borkowski, którzy przedstawili historię Oddziału począwszy od roku 1948.

    Ostatnie kilka lat z historii oddziału, bieżące działania oraz aktualny stan oddziału podsumował prezes – Remigiusz Jabłoński. Wspomniał i podziękował za zaangażowanie członkom oddziału w różne konkursy, prace w komisjach. Szczególne wyrazy uznania skierował pod adresem najbardziej zasłużonych w łódzkie działania astronomiczne – prof. M. Zawilskiemu oraz inicjatorowi i budowniczemu planetarium – M. Borkowskiemu. Swoje wystąpienie zakończył podziękowaniem -  „składam serdecznie podziękowania Zarządowi Głównemu, prezesowi Januszowi Jagle za pomoc w organizacji obchodów naszego Jubileuszu za dobre słowo prezesowi honorowemu dr. Henrykowi Brancewiczowi. Chcę podziękować wszystkim tu obecnym, szczególnie prezesom różnych oddziałów, którzy przebyli setki kilometrów, aby tu być. Dziękuję także za pomoc moim najbliższym współpracownikom – zarządowi, członkom oddziału, a także zespołowi Planetarium Pomorska. Dziękuję także Dyrekcji CZP, kierownictwu Planetarium oraz wszystkim, którzy uświetnili dzisiejszy dzień.”

Prezes oddziału odczytał również nadesłane życzenia z Oddziału Puławy oraz od Prezydent Miasta Łodzi. W liście pani  gratulacyjnym pani Hanna Zdanowska pisze o astronomii, oraz o jej tworzeniu przez PTMA  m.in.:

Dziś nie da się już o niej opowiedzieć, nie używając najnowocześniejszych technologii, ale i wyzwanie przez nią stojące są zupełnie inne. Niezmienny jest jednak cel, jakim były i są nadal obserwacje planet, gwiazd i komet, a także przybliżanie łodzianom astronomii poprzez organizowane dla nich interesujących „wycieczek po łódzkim nieboskłonie”.

    Słowa zapewnień o współpracy z OŁ PTMA skierował również Dyrektor CZP nr 1 p. Andrzej Gruszczyński, który podkreślił dobrą współpracę z również z obecnym prezesem Zarządu Głównego w Krakowie – p. Mieczysławem Januszem Jagłą.

    Po krótkiej przerwie kawowej odbył się wykład prof.  Andrzeja  Udalskiego na temat „OGLE – największy projekt obserwacyjny polskiej astronomii” .  Projekt prowadzony od 1992 roku ma na celu wykrywanie i obserwację zjawisk mikrosoczewkowania grawitacyjnego.

      W trakcie przerwy obiadowej uczestnicy spotkania udali się na taras widokowy w celu wykonania wspólnego pamiątkowego zdjęcia.

        W drugiej części  spotkania Joanna Wójtowicz studentka  I roku fizyki UŁ z Łódzkiego  Oddziału PTMA przedstawiła prezentację  „Łączność z ISS w ramach projektu ARISS”, podczas której w ciekawy sposób opowiedziała  o celach i realizacji projektu, który umożliwia młodzieży szkolnej z całego świata nawiązanie kontaktu radiowego z astronautami  na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej .

     Zainteresowane osoby miały również okazję uczestniczyć w pokazie pod kopułą, gdzie poznały historię naszego unikatowego, wykonanego ręcznie przed laty projektora działającego w mechanicznym planetarium.

* * *

 

Na zdjęciu z lewej strony: w pierwszym rzędzie - prezes PTMA - Mieczysław Janusz Jagła oraz dyrektor CZP nr 1 w Łodzi - p. Andrzej Gruszczyński.
Na zdjęciu z prawej strony - wiceprezes OŁ PTMA dr hab. M. Zawilski, prof. Politechniki Łódzkiej.

 

Referaty dotyczące historii OŁ PTMA: dr hab. M. Zwilski oraz prezes honorowy OŁ PTMA - M. Borkowski.

Po wykładzie M. Borkowskiego, wydarzenia ostatnich lat oraz stan obecny i działania oddziału przedstawił prezes - Remigiusz Jabłoński. Odczytał również nadesłany list gratulacyjny od Prezydent Miasta Łodzi - pani Hanny Zdanowskiej. Odczytane zostały również życzenia z okazji powołania oddziału - nadesłane przez prezesa Oddziału Puławskiego - p. Janusza Ławickiego.

 

Słowa podziękowania za zorganizowanie Jubileuszu, działalność, składa - prezes PTMA - Mieczysław Janusz Jagła.
List gratulacyjny odczytuje prezes Zofia Huppenthal z Torunia.

 

List gratulacyjny odczytuje prezes Oddziału Lubelskiego PTMA - p. Wiesław Krajewski.
Od prawej  - prof. dr hab. Andrzej Udalski - Uniwersytet Warszawski - opowiada o badaniach w ramach projektu OGLE.

 

  

Wspólne zdjęcie na tarasie planetarium; od prawej J. Wójtowicz (OŁ PTMA) oraz  członek Zarządu Oddziału Śląskiego - p.  Jarosław Bugaj.

Zdjęcia: A. Latkowska, J. Wójtowicz